Статья 82. Язык обучения и воспитания. Изучение языков в учреждениях образования
1. Основными языками обучения и воспитания в Республике Беларусь являются государственные языки Республики Беларусь. Государство гарантирует гражданам право на выбор обучения и воспитания на одном из государственных языков Республики Беларусь и создает условия для реализации этого права. Язык обучения и воспитания определяется учредителем учреждения образования, организации, реализующей образовательные программы научно-ориентированного образования, иной организации, осуществляющей образовательную деятельность, индивидуальным предпринимателем, осуществляющим образовательную деятельность, с учетом пожеланий обучающихся, законных представителей несовершеннолетних обучающихся при наличии такой возможности.
2. Право граждан на выбор обучения и воспитания на одном из государственных языков Республики Беларусь обеспечивается развитием сети учреждений образования, классов, групп, потоков с белорусским и русским языками обучения и воспитания, изданием литературы, учебников и учебных пособий на белорусском и русском языках.
6. В соответствии с пожеланиями воспитанников, учащихся и их законных представителей по решению местных исполнительных и распорядительных органов, согласованному с Министерством образования, могут создаваться группы в учреждениях дошкольного и общего среднего образования, в которых воспитанники изучают язык национального меньшинства, классы в учреждениях общего среднего образования, в которых учащиеся изучают язык и литературу национального меньшинства.
___________________________________________________
С учетом пожеланий родителей (законных представителей) воспитанников учреждения образования формируют группы, которые организуют образовательный процесс как на русском, так и на белорусском языке.
Образовательный процесс в группах с белорусским языком обучения организуется на белорусском языке. Исключение составляют часы, отведенные на изучение образовательной области «Развитие речи и культура речевого общения» учебной программы дошкольного образования.
При отсутствии достаточного количества детей для формирования отдельной группы в учреждениях образования создаются необходимые условия для получения воспитанниками образования на белорусском (русском) языке.
Содержание учебной программы дошкольного образования ориентирует на обеспечение разностороннего развития каждого ребенка, формирование у него базового доверия к миру и универсальных, в том числе творческих способностей, соответствующих возрастной специфике и требованиям современного общества.
Обучение и воспитание детей дошкольного возраста организуется в условиях близкородственного (белорусско-русского) билингвизма и направлено, в том числе, и на усвоение ими двух государственных языков.
С этой целью реализуется содержание образовательной области «Развіцце маўлення і культура маўленчых зносін» в учреждениях образования с русским языком обучения и воспитания, образовательной области «Развитие речи и культура речевого общения» в учреждениях образования с белорусским языком обучения и воспитания в группе второго раннего возраста (от 1 года до 2 лет), первой младшей (от 2 до 3 лет), в первом полугодии во второй младшей группе (от 3 до 4 лет) в нерегламентированной деятельности. Со второго полугодия во второй младшей группе (от 3 до 4 лет) реализация содержания указанных образовательных областей в учреждениях образования осуществляется в специально организованной деятельности в соответствии с типовым учебным планом дошкольного образования.
При реализации содержания образовательной области «Художественная литература» в специально организованной деятельности в группе второго раннего возраста (от 1 года до 2 лет), первой младшей (от 2 до 3 лет), второй младшей группе (от 3 до 4 лет) в учреждениях образования с русским языком обучения и воспитания используются произведения художественной литературы и фольклора на белорусском языке, в учреждениях образования с белорусским языком обучения и воспитания – произведения художественной литературы и фольклора на русском языке. Начиная со средней группы (от 4 до 5 лет), в специально организованной деятельности используются произведения художественной литературы и фольклора на русском и белорусском языках.
"Учебная программа дошкольного образования для учреждений дошкольного образования с русским языком обучения и воспитания" (постановление Министерства образования Республики Беларусь от 4 августа 2022 г. № 229, вступившего в силу с 1 сентября 2022г.)
Адукацыйная галіна «Развіццё маўлення і культура маўленчых зносін»
Выхаванцы ад 5 да 6 гадоў
Мэта: фарміраваць устойлівую цікавасць і станоўчыя адносіны да беларускай мовы, жаданне авалодаць ёю.
Задачы: развіваць: пазнавальныя і моўныя здольнасці, назіральнасць адносна моўных з’яў, моўных асаблівасцей беларускай мовы ў параўнанні з рускай, навыкі маўленчага самакантролю; фарміраваць: зносіны і сродкі зносін на беларускай мове, навыкі разумення беларускай мовы, уменне адказваць на пытанні дарослага, заахвочваць дзяцей да самастойных выказванняў на беларускай мове; выхоўваць каштоўнасныя адносіны да багаццяў беларускай мовы.
Маўленчыя зносіны
Развіваць уменні: з дапамогай дарослага апісваць сітуацыю, вырашаць пэўную камунікатыўную задачу і просьбу, расказ, тлумачэнне; адрозніваць формы ветлівасці на беларускай мове; самастойна ўжываць формы ветлівасці на беларускай мове.
Слоўнік
Фарміраваць уменні: ужываць словы – назвы акаляючых прадметаў: назвы цацак, вучэбных прылад (аловак, пэндзаль, сшытак), посуду, мэблі, адзення, хатніх рэчаў (гадзіннік, дыван, канапа), жывёл (вавёрка, трус, матылёк), садавіны і агародніны (цыбуля, бульба); колераў (ружовы, блакітны); якасцей (прыгожы, дужы, смачны, добры, дрэнны); дзеянняў (глядзець, бачыць, сустракаць, расці); разумець і ўжываць абагульняльныя словы; ужываць традыцыйныя беларускія формы імёнаў (Алесь, Уладзя, Ян, Янка, Таццянка, Кастусь, Аленка); адрозніваць словы рускай і беларускай моў, якія супадаюць ці падобныя па вымаўленні, але маюць рознае лексічнае значэнне (неделя – нядзеля, диван – дыван).
Граматычны лад маўлення
Фарміраваць уменні: з дапамогай дарослага разумець некаторыя асаблівасці граматычнага ладу беларускага маўлення: адзіночны і множны лік асобных назоўнікаў (садавіна, агародніна, крупы, дзверы); дапасаванне прыметнікаў да некаторых назоўнікаў (доўгі цень, белае казляня, вясёлы гармонік); утварэнне некаторых склонавых форм назоўнікаў (бераг – на беразе, гарох – у гароху (гаросе), па палях, па лясах); прыналежных прыметнікаў (ляльчын, татаў, Алесеў, цётчын); вышэйшай (мацнейшы за, лепшы за) і найвышэйшай ступеней параўнання прыметнікаў (найлепшы, найпрыгажэйшы); прыслоўяў (уранку, узімку); утвараць назвы маладых істот (мышаня, тыграня), назоўнікаў са значэннем адзінкавасці (бульба – бульбіна, морква – морквіна); з дапамогай дарослага фармуляваць пытанні з часціцамі ці, хіба; ужываць у мове прыназоўнікі, словазлучэнні з прыназоўнікамі да, у (да сябра, у лес), злучнік але; самастойна ўжываць новыя словы ў розных фразавых канструкцыях; спецыфічна беларускія марфолага-сінтаксічныя звароты (баліць каму, хварэць на што, хадзіць у грыбы, у ягады, дзякаваць каму, смяяцца з каго і інш.).
Гукавая культура маўлення
Фарміраваць уменні: самастойна правільна вымаўляць спецыфічна беларускія гукі: [дж], [дз’], [ц’]; фрыкатыўныя [г], [г’]; зацвярдзелыя гукі [ч], [р]; гукаспалучэнне [шч], ізалявана (у гукапераймальных словах), у словах і фразах; гук [ў] у словах і фразах; правільна вымаўляць словы з падоўжанымі зычнымі ў словах (калоссе, варэнне); выразна вымаўляць ненаціскныя галосныя; правільна вымаўляць рускія і беларускія словы, падобныя па гучанні (зверек –звярок, ночь – ноч); адрозніваць, параўноўваць, аналізаваць рускія і беларускія словы, падобныя па гучанні (зверек – звярок, ночь – ноч).
Звязнае маўленне
Фарміраваць уменні:разумець беларускае маўленне, мастацкія творы на беларускай мове – як празаічныя, так і вершаваныя; пераказваць кароткія казкі і апавяданні – як знаёмыя, так і ўпершыню пачутыя; ствараць выказванні, якія характарызуюцца самастойнасцю, закончанасцю, лагічнай сувяззю паміж сваімі часткамі і моўным афармленнем; адрозніваць, параўноўваць, аналізаваць мастацкія тэксты на беларускай мове.
Выхаванцы ад 4 да 5 гадоў
Мэта: фарміраванне ўстойлівай цікавасці і станоўчых адносін да беларускай мовы, жаданне авалодаць ёй; станаўленне рэпрадуктыўнага маўлення дзяцей на беларускай мове.
Задачы: развіваць: элементарныя навыкі зносін на беларускай мове; фарміраваць: уменне адрозніваць беларускае і рускае маўленне; навыкі ўзнаўлення кароткіх літаратурных твораў на беларускай мове; выхоўваць: асновы нацыянальнага светапогляду.
Маўленчыя зносіны
Развіваць уменні: пры садзейніцтве дарослага наладжваць беларускамоўныя зносіны па змесце твораў мастацкай літаратуры і фальклору (беларускія народныя пацешкі, казкі, творы беларускіх пісьменнікаў для дзяцей); самастойна разумець маўленне дарослага, адказваць на яго пытанні.
Фарміраваць уменні: уважліва слухаць мастацкія творы на беларускай мове, адказваць на пытанні па іх змесце; выкарыстоўваць варыятыўныя формы прывітання, развітання, падзякі, звароту з просьбай (добрай раніцы, добры дзень, добры вечар, дабранач, да пабачэння, дзякуй, калі ласка, смачна есці, прабач); адрозніваць, параўноўваць, аналізаваць словы прывітання, развітання, падзякі, звароту з просьбай.
Слоўнік
Фарміраваць уменне называць прадметы навакольнага асяроддзя, іх якасці, дзеянні, матэрыялы, з якіх яны зроблены; выкарыстоўваць у маўленні словы, якія абазначаць відавыя і родавыя паняцці (цацкі, посуд, адзенне, мэбля).
Граматычны лад маўлення
Фарміраваць уменні ўтвараць склоны назоўнікаў: родны (санак, лыжак, лялек), месны (на назе, у руцэ, на двары), давальны (дапамагчы Аленцы, дапамагчы Янку); загадны лад дзеясловаў (мый, сядай, пі, паскачы); формы 3-й асобы адзіночнага і множнага ліку дзеясловаў (ідзе, піша, малюе, варыць, гуляюць, хочуць); асаблівасці роду некаторых назоўнікаў (смачны яблык, калматы сабака); множны лік назоўнікаў (дамы, лясы, вокны).
Гукавая культура маўлення
Фарміраваць уменне правільна вымаўляць спецыфічна беларускія гукі: фрыкатыўны [г], [г’]; заўсёды цвёрдыя гукі [ч], [р] ізалявана (у гукапераймальных словах), у словах і фразах; гук [ў] у словах і фразах.
Звязнае маўленне
Фарміраваць уменні: адказваць на пытанні па змесце мастацкіх твораў, карцін і пры апісанні цацак; узнаўляць мастацкія творы на беларускай мове; ствараць асобныя выказванні, самастойныя па задуме і моўным афармленні; адрозніваць, параўноўваць мастацкія творы на рускай і беларускай мовах.
Выхаванцы ад 3 да 4 гадоў
Мэта: фарміраванне ўстойлівай цікавасці і станоўчых адносін да беларускай мовы, развіццё разумення беларускай мовы і станаўленне рэпрадуктыўнага маўлення дзяцей на беларускай мове.
Задачы:
развіваць: разуменне беларускага маўлення, першапачатковыя навыкі зносін на беларускай мове;
фарміраваць: уменне адрозніваць беларускае і рускае маўленне; навыкі ўзнаўлення кароткіх літаратурных твораў на беларускай мове;
выхоўваць асновы нацыянальнага светапогляду.
Маўленчыя зносіны
Развіваць уменне ўдзельнічаць у беларускамоўных зносінах па змесце твораў фальклору і мастацкай літаратуры (беларускія народныя пацешкі, простыя казкі, творы беларускіх пісьменнікаў для дзяцей).
Фарміраваць уменне ўважліва слухаць мастацкія творы на беларускай мове, адказваць на пытанні па іх змесце.
Знаёміць з найбольш ужывальнымі формуламі беларускага этыкету (добры дзень, добры вечар, да пабачэння, дзякуй, смачна есці).
Садзейнічаць праяўленню ўмення адрозніваць рускую і беларускую мовы.
Слоўнік
Фарміраваць уменне правільна называць асобныя прадметы навакольнага асяроддзя, іх якасці, дзеянні.
Граматычны лад маўлення
Пабуджаць і дапамагаць будаваць сказы на беларускай мове, сачыць за ўжываннем слоў у сказе ў правільнай форме.
Адрозніваць словы з памяншальна-ласкальнымі суфіксамі (галава – галоўка, кот – коцік, сонца – сонейка).
Гукавая культура маўлення
Праводзіць арфаэпічную работу, каб папярэдзіць змешванне слоў, падобных у рускай і беларускай мовах.
Фарміраваць уменне адрозніваць словы, падобныя ў рускай і беларускай мовах (лыжка – ложка, вушы – уши, нага – нога і да т.п.) у вымаўленні на слых.
Звязнае маўленне
Фарміраваць уменні: адказваць на пытанні па змесце мастацкіх твораў на беларускай мове, інсцэніраваць кароткія творы на беларускай мове; адрозніваць рускае і беларускае маўленне, мастацкія творы на рускай і беларускай мовах.